Το Θέατρο Σκιών και ο Καραγκιόζης

Ξένοι μελετητές που έχουν ασχοληθεί με το θέατρο σκιών αποδίδουν την καταγωγή της τεχνικής του στους λαούς της Ασίας από τον 4ο μχ αιώνα και ειδικά στην Ινδία. Γνωστά από πολύ παλιά είναι τα θέατρα σκιών στη Σιγκαπούρη, τη Ταϋλάνδη, το Λάος τη Μαλαισία, τη Καμπότζη, και την Ινδονησία.

Οι ήρωες τους είναι πολεμιστές, πρίγκηπες, πριγκίπισσες, χωριάτες μα και θεοί, δαίμονες και πνεύματα.

Οι κινέζικες εγκυκλοπαίδειες αναφέρουν την εμφάνισή του τον 11ο αιώνα σαν μια διασκέδαση της αγοράς. Την ίδια εποχή κάνει και την εμφάνιση του στο κόσμο του Ισλάμ.

Τούρκοι από τη Κεντρική Ασία μετέφεραν το θέατρο αυτό όταν εξαπλώθηκαν προς τη Δύση (13ος αι.). Το πρώτο όνομά του ήταν Κογκουρτσάκ ή Καβουρτσάκ ή Κομπαρτσούκ που σημαίνει θέατρο σκιών.

Όσο για την ιστορία του καραγκιόζη, υπάρχουν πολλές απόψεις. Η πιο διαδεδομένη αναφέρεται στον γνωστό θρύλο του Καραγκιόζη και του Χατζηαβάτη που ζούσαν στην Προύσα. Ο Χατζηαβάτης ήταν εργολάβος οικοδομών και είχε αναλάβει να χτίσει το σαράϊ του πασά της Προύσας. Να σημειωθεί πως καραγκιόζης στα τούρκικα σημαίνει μαυρομάτης.

Στην Ελλάδα τα χρόνια της Τουρκοκρατίας ο Καραγκιόζης ήταν αρκετά διαδεδομένος. Παιζόταν, βέβαια, στην ελληνική γλώσσα αλλά αποτελούσε θέαμα ακατάλληλο, χυδαίο ενώ τα βασικά του στοιχεία ήταν τούρκικα. Ένας περιηγητής ονόματι Χόμπχαους, περιγράφει μια παράσταση το 1809 στην περιοχή των Ιωαννίνων που παρακολούθησε και ο Λόρδος Βύρων.

Ο Καραγκιόζης δεν ήταν μόνο ένας λαϊκός τρόπος ψυχαγωγίας ήταν ένα μέσο που μπορούσε να σατιρίσει ξεγελώντας την κάθε είδους λογοκρισία. Ένα σύμβολο του φτωχού καταπιεσμένου ατόμου που τα έβαζε με το "πασά" ή το "βεζύρη", ακόμα και τον "Εβραίο" που συμβόλιζαν την κάθε μορφής εξουσία.

Το 1924 ιδρύεται στην Ελλάδα το Σωματείο Ελλήνων Καραγκιοζοπαικτών που αποτελείτο από 120 μέλη. Οι πρώτοι γνωστοί καραγκιοζοπαίχτες ήταν ο Μπάρμπα-Γιάννης Μπράχαλης, ο Πατρινός ψάλτης Δημήτριος Σαρδούνης, γνωστός με το ψευδώνυμο Μίμαρος, που έκανε τον καραγκιόζη οικογενειακό τρόπο διασκέδασης, κόβοντας τις βωμολοχίες. Οι μαθητές του Μίμαρου, Γιάννης Ρούλιας, Μέμος Χριστοδούλου και Θόδωρος Θεοδωρέλλος.

Άλλοι διάσημοι καραγκιοζοπαίχτες, Σωτήρης Σπαθάρης (πατέρας του Κορνήλιου), Αντώνης Παπούλιας ή Μόλλας, Ανδρέας Αγιομαυρίτης, Γιάννης Μώρος, Μάρκος Ξανθάκης ή Ξάνθος, Χρήστος Χαρίδημος, Γιάννης Παπούλιας, Ντίνος Θεοδωρόπουλος, Βασίλης Αγαπητός, Βασίλαρος, Μήτσος Μανωλόπουλος, Αντώνης Πλέσσας ή Αντώναρος, Μώρος, Ε Κορφιάτης ή Βάγγος και ο Μάνθος ο Αθηναίος που προς τιμή του έχει δημιουργηθεί και ομάδα στο facebook.

Εδώ μπορείτε να δείτε τη λίστα του σωματείου με όλους τους καραγκιοζοπαίχτες, αποθανόντες και εν ζωή.

Ο πιό γνωστός και ίσως ο καλύτερος καραγκιοζοπαίχτης από όλους ήταν ο Ευγένιος Σπαθάρης (2 Ιανουαρίου 1924 - 9 Μαΐου 2009). Ο Σπαθάρης έχει τιμηθεί με βραβεία στην Ελλάδα μα και στο εξωτερικό. Ήταν μέλος του Καλλιτεχνικού Επιμελητηρίου Ελλάδος, του Ινστιτούτου Παγκοσμίου Θεάτρου της UNESKO. Παράλληλα ήταν και καλός ζωγράφος με εκθέσεις ατομικές και ομαδικές, στην Αθήνα, Ζυρίχη, Παρίσι και Νέα Υόρκη.

Το 1991 ιδρύθηκε προς τιμή του το Σπαθάρειο Μουσείο Θεάτρου Σκιών Δήμου Αμαρουσίου, το οποίο λειτουργεί με στόχο την προβολή του θεάτρου σκιών και του καραγκιόζη.

Ακόμα και σήμερα που η τεχνολογία έχει μεταφέρει την παιδική διασκέδαση σε άλλα επίπεδα, ο Καραγκιόζης συνεχίζει να συγκινεί θυμίζοντας συνεχιστή της Αριστοφανικής κωμωδίας. Σύγχρονοι καραγκιοζοπαίχτες, συνεχίζουν πάνω στα αχνάρια των παλιών να χαρίζουν το γέλιο, όπως ο Πάνος Καπετανίδης , ο Γιώργος Μάμαης, ο Γιάνναρος και άλλοι όπως ο φίλος μου στο facebook Σωκράτης Κοτσορές, που στα 26 του χρόνια είναι καταξιωμένος καραγκιοζοπαίχτης αποδεικνύοντας πως ο καραγκιόζης δεν είναι μόνο για το μουσείο και θα συνεχίζει να χαρίζει το γέλιο σε μικρούς και μεγάλους και στις επόμενες γενιές.

Ο Σωκράτης Κοτσορές είναι ένας από του νεότερους καραγκιοζοπαίκτες. Έχει γνωρίσει τους μεγάλους καραγκιοζοπαίκτες Ευγένιο Σπαθάρη, Μάνθο Αθηναίο. Πρώτη φορά μπήκε πίσω από τη σκηνή του μεγάλου καραγκιοζοπαίκτη Θανάση Σπυρόπουλου. Σημαντικό ρόλο επίσης έπαιξε για τη διαμόρφωση στο παίξιμο του η μαθητεία του έστω και σύντομη στον μεγάλο Πατρινό Καραγκιοζοπαίκτη Γιάνναρο. Έχει συμμετοχές με μεγάλη επιτυχία στο φεστιβάλ θεάτρου σκιών στο θεατράκι Λόφου Στρέφη.Έχει κερδίζει δύο φορές το βραβείο καλύτερης παράστασης στους αγώνες Ελληνικού Θέατρου Σκιών στην Πάτρα.



Οι χαρακτήρες του Καραγκιόζη:

Καραγκιόζης, ο ένας και μοναδικός.
Χατζηαβάτης, ο δουλοπρεπής φίλος του Καραγκιόζη.
Μπάρμπα-Γιώργος, μεγαλόσωμος βλάχος που συνήθως δέρνει το Βελιγκέκα για να προστατεύσει τον ανιψιό του, τον Καραγκιόζη.
Βελιγκέκας, φύλακας στο σεράϊ, συνήθως χτυπάει τον Καραγκιόζη κάθε φορά που θέλει να μπει μέσα.
Αγλαΐα, η γυναίκα του Καραγκιόζη.
Το Κολλητήρι, ο Κοπρίτης και ο Μιρικόκος, τα τρια παιδιά του Καραγκιόζη.
Σιορ Διονύσιος ή Νιόνιος, Ζακυνθινός ξεπεσμένος αριστοκράτης με επτανησιακή προφορά.
Μορφονιός, "μαμάκας", με μια τεράστια μύτη, ο οποίος πιστεύει ότι είναι ωραίος.
Σταύρακας, μάγκας ή μάλλον κουτσαβάκι.
Εβραίος, συνήθως πλούσιος.
Βεζύροπούλα. κόρη του Πασά καλομαθημένη μα έξυπνη.
Πασάς, ο εκπρόσωπος της εξουσίας.
Μπέης, ο πλούσιος αστός.